De business van spiritualiteit

Glimlachen. Overal glimlachen. Van schoonmaakster tot communicatiemedewerkster tot directrice, bij iedereen staan de mondhoeken omhoog. Vlakbij Vught, in een prachtig aangeharkt park, ligt het voormalig klooster waar ZIN zetelt. ZIN is een bedrijf met een spirituele grondslag dat naar eigen zeggen organisaties begeleidt ‘bij duurzame organisatie- en mensontwikkeling.’

 

In de praktijk komt het er op neer dat bedrijven bij ZIN komen voor onder meer organisatieadvies, samenwerkingsvraagstukken en leiderschapsontwikkeling.

Trots leidt directrice Jeske Denissen haar bezoek rond. Ze laat de oude kapel zien van de abdij. Hier worden dagelijks meditaties gegeven. Verder zijn er tal van ruimtes waar bedrijven programma’s volgen die allemaal met zingeving en spiritualiteit te maken hebben. Denissen omschrijft haar onderneming als een ‘tankplaats voor de ziel.’

 

Kralenkettingen

Wie denkt dat die tankplaats alleen wordt bezocht door zweverige types met lang haar, flodderkleren en houten kralenkettingen om de nek, heeft het mis.

Bij ZIN komen veel managers van grote bedrijven en ministeries, veelal afkomstig ut het midden- en hogere kader.

 

Spiritualiteit is een grote trend in het bedrijfsleven, stelt ook Ed Hagedorn, directeur Personeel en Organisatie van managementcentrum de Baak dat talloze leerprogramma’s voor managers aanbiedt. Komend jaar wordt daar onder de noemer ‘Reality of the soul’ een heus ‘Department for religious studies’ opgezet, een afdeling die allerlei spiritueel getinte programma’s aanbiedt met onder meer leergangen waarbij diverse religies worden bestudeerd, een programma dat helemaal gaat over het mystieke, waarin yoga en zen aan de orde komen en een lessenreeks die ingaat op de mythologie.

 

Het is de bedoeling dat over een tijdje zo’n tien procent van de trainingen van de Baak iets met spiritualiteit te maken heeft. Hagedorn: “Wij spelen hiermee in op een trend die al een tijdje gaande is in het bedrijfsleven. Wij merken in ons eigen bedrijf maar ook bij onze klanten dat er veel behoefte is aan innerlijke waarde-ontwikkeling. We staan aan de vooravond van een nieuwe wereldordening. Het rationele heeft zo lang bovenaan gestaan in het bedrijfsleven. Je ziet aan veel mensen dat ze behoefte hebben aan meer aandacht voor het gevoel.”

 

Dat is ook de eigen ervaring van Jeske Denissen van ZIN. Zij is er sinds twee jaar directeur. Hiervoor gaf ze lange tijd trainingen aan het Ministerie van Defensie in onder meer managementvaardigheden. Voorts werkte ze bij Stavoor, een organisatie die trainingen biedt op het gebied van medezeggenschap, zorg en welzijn. Inmiddels heeft ze haar bestemming voor nu gevonden bij ZIN. “Ik ben hier langzaam naar toe gegroeid,” vertelt ze. “Tussen mijn twintigste en mijn dertigste was ik erg politiek bezig, daarna kwam er meer ruimte voor mijn persoonlijke ontwikkeling en vervolgens kwam er een fase waarin ik me meer en meer bezig ging houden met de manier waarop wij als mensen in het leven staan, met spiritualiteit dus.”

 

Voor Denissen heeft spiritualiteit alles met zingeving te maken. “Het is elke dag zoeken naar datgene wat jij in je menszijn wilt leggen.”

 

Verandering in bewustzijn

Iets in je menszijn leggen, jezelf vinden, verbinding maken met het hogere, het zijn allemaal termen die vaak vallen als we over spiritualiteit praten. Theo Buijsrogge omschrijft spiritualiteit als de groei van je bewustzijn en het ontdekken van wie je zelf bent. “Het draait om zelfkennis, om authenticiteit. Dat is niet alleen voor jezelf belangrijk, het is ook onontbeerlijk in je werk,” zo stelt hij.

 

Lange tijd had Buijsrogge helemaal niets op met spiritualiteit. Hij studeerde Civiele Techniek in Delft, deed vervolgens een MBA en was een aantal jaar directeur bij een projectontwikkelingsorganisatie. “Ik kwam met spiritualiteit in aanraking toen mijn broer ongeneeslijk ziek werd. Hij lijdt aan een auto-immuunziekte. Op een gegeven moment ging het opeens veel beter met hem en hij vertelde dat dat kwam doordat hij een spirituele levenswijze had aangenomen. Hij gaf mij het boek ‘De 7 wetten naar succes’ van Deepak Chopra.”

 

Buijsrogge las het en was onder de indruk. “Ik ben van mezelf nogal analytisch aangelegd en ben daarna dus op zoek gegaan naar meer kennis over deze materie. Zo kwam ik in aanraking met onder meer kwantumfysica en reïncarnatie. Die ideeën spraken me aan.”

 

Toen hij zakelijk in een dip kwam en daar ook persoonlijk last van kreeg, besloot hij de spirituele coach van zijn broer te raadplegen. “Zij is helderziend en vertelde mij dingen die ze niet kon weten. Dat was voor mij een heel sterke bevestiging dat er meer is tussen hemel en aarde.”

 

Buijsrogge besloot de kennis die hij inmiddels over spiritualiteit in organisaties had vergaard op een website te zetten. Deze groeide al snel uit tot een grote interactieve site, SpiritueelOndernemersnetwerk.nl, waar allerlei mensen die zich met ondernemen en spiritualiteit bezig houden zich kunnen aanmelden. Er staan al 600 leidinggevenden, managers en ondernemers bij Buijsrogge ingeschreven en dit aantal blijft groeien. “Spiritualiteit is een hele grote ontwikkeling, merk ik. Maar ik wil het geen rage noemen, omdat ik ervan overtuigd ben dat dit in tegenstelling tot managementtrends niet zomaar zal overwaaien. Het past bij een algehele verandering in het bewustzijn van mensen. Als ik je tien jaar geleden had verteld dat we nu zo met het milieu bezig zouden zijn had je me vierkant uitgelachen. Tegenwoordig is bewust omgaan met de natuur een must geworden. Ook dat is spiritueel.”

 

-nextpage-

Luchtfietserij

Volgens Elly Verblaauw is een mate van verspiritualisering van de werkvloer ook hard nodig. Verblaauw werkt als zingevingsdeskundige bij de Transfergroep Rotterdam, een opleidingsinstituut. Daarnaast heeft ze een therapeutische praktijk waarin ze cliënten traint en coacht. “Ik schrik er vaak van hoe hard mensen kunnen worden in een bepaalde functie. Ze hebben het alleen nog maar over targets en doelen. Waar is de menselijke maat? Ik vraag ze vaak: ‘Ben je jezelf in je functie?’. Dat vinden veel mensen behoorlijk confronterend. Maar dat is waar het bij spiritualiteit om draait. Wie ben je en kun je jezelf zijn?”.

 

Jezelf zijn en menselijkheid, daar wordt ook bij ZIN op gehamerd. Het is belangrijk bezig te zijn met je eigen ziel, aldus directeur Denissen. “Als de ziel wordt gevoed, kun je uitdelen. Wij maken hier een verbinding tussen de immateriële wereld, dus tussen datgene wat jou van binnenuit voedt en inspireert, en het materiele.”

 

Dat zijn mooie woorden, maar hoe doen ze dat bij ZIN in de praktijk? Is het geen prachtig geval van vrolijke luchtfietserij? “Helemaal niet,” meent Denissen. “Wij kunnen bedrijven heel concreet helpen de bezieling en inspiratie terug te krijgen. Bij de meeste organisaties die hier komen is er van alles in beweging. Er is sprake van een fusie, een reorganisatie, een bepaalde zakelijke ambitie, targets en ga zo maar door. Die bewegingen zullen alleen maar echt succesvol zijn als ze worden gecombineerd met bezieling, als mensen echt begeesterd zijn. Anders kun je net zo goed een doodgewone training verandermanagement doen.”

 

Denissen geeft het voorbeeld van een uitgeverij waarvoor ZIN diverse programma’s heeft verzorgd. “Er is daar een flinke reorganisatie doorgevoerd. Dat is goed gegaan maar ergens had de leiding het gevoel dat de ziel uit het bedrijf was. Wij hebben onder meer een programma over ondernemerschap en creativiteit voor ze verzorgd. Zo hebben we een kunstenaar, een zenmeester en een ondernemer laten vertellen hoe zij in hun werk buiten gebaande paden denken. Dat werkt heel inspirerend.”

 

Zo klinkt het ook, maar zo op het eerste gezicht heeft dit weinig met spiritualiteit te maken. “Juist wel. We hebben het op zo’n dag niet over modellen of grafieken maar over datgene wat mensen raakt. Dat is spiritualiteit.”

 

Spiritualiteit hoeft helemaal niet alleen maar een woord te zijn voor lange zensessies waarin mensen uren met de ogen dicht luisteren naar het geluid van klankschalen, benadrukt Denissen. “Dat is de New Age-vorm van spiritualiteit. Voor ons is dat maar een gedeelte. Het gaat ons om inspiratie en bezieling.”

 

Die woorden gebruiken ze bij ZIN ook het liefst als ze met nieuwe klanten in gesprek zijn. “Wij zeggen nooit: “Jullie komen hier voor spiritualiteit,” want mensen zijn gauw geneigd dat zweverig te vinden. Wij noemen onszelf een klooster voor zingeving en werk. Daar hoort soms ook bijvoorbeeld meditatie bij want het is heel goed om je even in jezelf te keren. Maar het is lang niet het enige wat we in een training doen.”

 

Om de spirituele boodschap zo te verpakken dat bedrijven er daadwerkelijk het nut van inzien, noemt Denissen de concrete voordelen op van een spirituele training. “Het levert bedrijven meer betrouwbaarheid op. De werknemers hebben zich hier namelijk bezig gehouden met wat ze zelf belangrijk vinden en wat ze willen toevoegen aan het bedrijf. Werknemers die dat voor zichzelf hebben geformuleerd zullen zich aan die doelstellingen houden. Daarnaast vergroot het de samenwerking en energie tussen mensen. Bovendien wordt de succesfactor van het bedrijf vergroot. We leggen hier de focus op wat je wil creëren, wat je als bedrijf wil neerzetten, wat je wil toevoegen. Dat is heel doelgericht.”

 

Eenzaam

Het is opvallend dat veel spelers in de spirituele markt het woord spiritualiteit mijden. Buijsrogge: “Veel bedrijven die spirituele workshops geven, hebben het niet over spiritualiteit maar bijvoorbeeld over ‘zingeving’. En zeggen ‘stil zijn’ in plaats van bijvoorbeeld meditatie.”

 

Het woord spiritualiteit ligt wat moeilijk, aldus Buijsrogge. “Ik heb het idee dat heel veel directeuren wel bezig zijn met spiritualiteit maar hier nog niet voor uit komen. Ze houden het liever stil.”

Ook Elly Verblaauw merkt dat spiritueel zaken doen nog geen common sense is. “Ik heb veel klanten uit het bedrijfsleven. Dat zijn vaak types die altijd dachten dat ze zichzelf wel redden, maar die toch zijn vast gelopen. Zij zoeken een plek om hun hart te luchten. Veel mensen in managementfuncties zijn behoorlijk eenzaam. Er is nog veel te weinig openheid binnen bedrijven om te praten over wat je echt bezig houdt en wie je echt bent.”

 

Ook Denissen denkt dat er nog een wereld valt te winnen. “De belangstelling voor spiritualiteit wordt wel steeds groter, ook dit jaar zal onze omzet stijgen, maar we zijn er nog lang niet.”

Het zou kunnen dat de kredietcrisis roet in het eten gooit. Immers, dan moet er gewoon flink omzet worden gedraaid en er is weinig ruimte om stil te staan bij je eigen binnenste. Denissen: “Dat zie ik niet zo. Ik denk juist dat de kredietcrisis een keerpunt is. Ik denk dat meer en meer duidelijk wordt dat bedrijven die alleen maar met materiële zaken bezig zijn, het niet goed doen. Juist nu kunnen we zien wat er gebeurt als bedrijven het persoonlijke uit het oog verliezen, als niet meer duidelijk is waar de bezieling ligt.”

 

Niet gratis

Dat klopt, maar er moet vaak flink worden bezuinigd. Een programma leiderschap, waarbij de deelnemers vier keer 2,5 dag naar het klooster komen kost bij ZIN 3950 euro. Dat is natuurlijk niet niets. “Dat is marktconform,” zegt Denissen. “Overigens gaat het ons niet om de winst, wij zijn een ideële onderneming. Mensen en bedrijven die deze bedragen niet kunnen betalen, mogen hier komen en zijn dan alleen de verblijfskosten kwijt.”

 

Wie Verblaauw wil inhuren is tachtig euro per uur kwijt. “Dat valt mee, toch? Het is niet zo dat ik dit uit idealisme doe, maar extreem hoge bedragen vragen voelt niet goed. Ik heb met dit werk de beste levensvervulling voor mezelf die ik me kan bedenken.”

Buijsrogge verdient niets aan zijn spirituele website, hij werkt als zelfstandig interim-manager en coach. De website runt hij omdat hij zijn spirituele inzichten graag met anderen wil delen en mensen en organisaties wil verbinden. “Ik bemiddel nu ook bij vacatures, waarbij ik mensen met een spiritueel bewustzijn match met organisaties waar ze goed bij passen. Kandidaten hiervoor vinden is geen enkele probleem, met de organisaties ligt het wat lastiger. Misschien heeft dat nog wat meer tijd nodig. Ik denk dat spiritualiteit in het bedrijfsleven over een tijdje echt doodnormaal is. Dat is een natuurlijke ontwikkeling.”

 

Bij de Baak gaat april volgend jaar een programma over spiritualiteit en wereldgodsdiensten van start. Het is de bedoeling dat de deelnemers zelfs naar India zullen gaan om van dichtbij bepaalde godsdiensten te beleven. Wat dat moet kosten weet Ed Hagedorn nog niet, maar het zal bepaald niet gratis zijn. Dat maakt veel deelnemers niet uit. “We merken nu al dat er heel grote belangstelling is voor het programma. Mensen willen over hun grenzen heen kijken en tegelijkertijd kennis maken met hun eigen innerlijk. Daar hebben ze best een financiële investering voor over. Je ziet aan de kredietcrisis wat puur met je ratio bezig zijn ons heeft gebracht. Het moet anders, dat begint iedereen nu eindelijk in te zien.”

 

Door Roos Schlikker