De kosten van procederen: 5 redenen waarom je een rechtszaak niet moet onderschatten

In het echte leven gaat procederen helaas niet als in de Hollywood films. De ‘good guy’ wint namelijk niet altijd en er is niet altijd een alles omvattende oplossing. Maar niet alle ondernemers beseffen dat voldoende. En niet alle advocaten vertellen wat de sombere waarheid achter en de hoge kosten van procederen zijn.

Daarom geef ik hierna vijf waarheden van procederen. Omdat deze waarheden in de aanloop naar een procedure altijd onvoldoende aandacht krijgen. Voordat je als ondernemer ten strijde trekt, is het goed om deze waarheden diep te laten inzinken. Doordring jezelf van de hoge kosten van procederen. Niet enkel de kosten in euro’s; vooral ook de kosten van gemiste kansen, tijdsverspilling en negatieve energie.

De 5 waarheden (kosten) van procederen voor ondernemers:

#1 Je eigen zaak overschatten gebeurt vaak

Het is een menselijke fout om je eigen zaak te overschatten. Dit komt doordat ons brein foutgevoelig is. Ons brein denkt dat de beschikbare informatie, álle informatie is. Ons brein is niet in staat te onthouden dat er ook veel andere informatie kan zijn; informatie waar wij geen weet van hebben.

Ons brein construeert vervolgens op basis van de beperkte beschikbare informatie één verhaal – en het laat zich daarna zelden nog van dat heilige verhaal afleiden. Tunnelvisie, dus. Het fenomeen is door Nobelprijs winnaar Daniel Kahnemann uitgebreid onderzocht en beschreven als ‘What You See Is All There Is’. Maar dat klopt dus niet.

En zo vergeet je dat je wederpartij (die op zijn beurt ook aan tunnelvisie lijdt) mogelijk een veel logischer en sterker verhaal heeft dan jij.

#2 De kosten van procederen zijn onzeker

Procederen kost geld. Dat weet iedere ondernemer. Maar hoeveel geld precies? Dat weet niemand.

Je bent geld kwijt aan je advocaat. Je advocaat kan je niet vertellen hoeveel precies, omdat hij niet kan inschatten hoe lang de procedure duurt. Misschien is de procedure ‘straight forward’: dagvaarding, antwoord, vonnis. Maar misschien komen er tussenrondes: getuigenverhoor, wraking, bevoegdheidsincident. En misschien komt er een hoger beroep. En dan nog één.

De procedure is dus geen sprinter-trein tussen Beverwijk en Uitgeest. Het is de trans Siberië express. Als je in Moskou instapt, dan kun je eigenlijk pas in Japan weer uitstappen. 

Maar je advocaat is niet de enige die geld kost. Om bij de rechtbank binnen te komen, moet je ook een kaartje kopen (griffierecht). En de deurwaarder, de gerechtelijke deskundigen, de getuigen – allemaal moeten ze worden betaald. Heb je de zaak verloren? Dan komen de kosten van de wederpartij ook (ten dele) voor jouw rekening.

Kortom: je weet simpelweg niet wat het gaat kosten. Het enige wat je zeker weet, is dat het uiteindelijk meer zal zijn dan je had verwacht. Veel meer.

#3 Een rechtszaak is tijdrovend

Procederen gaat langzaam. Je leeft weliswaar in het tijdperk van de hyperloop, maar als je aan een rechtszaak begint, dan stap je in een ezelkar die bergopwaarts moet.

Een rechtszaak bestaat uit verschillende rondes. De eiser begint, de gedaagde reageert, de rechter geeft een tussenvonnis, de eiser mag weer, dan nog een keer de gedaagde, en tot slot wijst de rechter vonnis. Tussen iedere ronde zit twee maanden. En als de rechtbank aan de beurt is om vonnis te wijzen, dan duurt dat gauw een half jaar. Want de rechtbank is chronisch onderbemand.

En al had je de hamer van Thor, dan nog kon je de rechtbank niet opjutten. In de praktijk komt het dan ook vaak voor dat de feiten je al hebben ingehaald, voordat überhaupt een vonnis in zicht is.

En alle tijd die jij als ondernemer aan de rechtszaak besteedt, besteed je niet aan najagen van kansen. Je sluit geen deals en je creëert geen waarde. Heb je jezelf afgevraagd wat dát kost? Heb je de opportunity costs van de gemiste kansen wel eens uiteengezet in een excel sheet? Want uiteindelijk is tijd je meest schaarse resource. Bedenk goed hoe al die uren anders besteed hadden kunnen worden…

#4 Een rechtszaak is een traject vol negatieve energie

Ondernemers beginnen vaak vol goede moed aan een procedure. Strijdlustig stellen ze samen met hun advocaat de dagvaarding op. Het is spannend – net als in de film of als in een jongensboek. Als de dagvaarding de deur uit is, kunnen ze eindelijk een ‘Harvey Specter’-ervaring van hun bucket list strepen.

Maar ondernemers zijn optimisten en bouwers. Het zijn mensen die kansen zien en positief in het leven staan. En mensen met dergelijke karakters kunnen slecht tegen juridische procedures. Want juridische procedures zijn destructief en pessimistisch. Er wordt niet gebouwd, maar afgebroken. Je hebt niets aan ‘kansen zien’ – het gaat om de risico’s.

Dat leidt vroeg of laat ertoe dat ondernemers geen zin meer hebben in de juridische procedure waar zij ooit vol goede moed aan begonnen. Maar op het moment dat de ondernemer de moed verliest, kunnen ze niet meer uitstappen. Als de moraal gebroken is, volgt nog een lang traject, vol negatieve energie.

En omdat ondernemers ook maar mensen zijn, slaat die negatieve energie over op hun andere leven. Ze snauwen vaker tegen collega’s en ze zijn niet meer de inspirerende leider op de werkvloer. Thuis zitten ze met een lang gezicht aan tafel. In het weekend zegt de vriend of vriendin van de ondernemer: “waarom ben je toch zo afwezig de laatste tijd”?

#5 Een rechtszaak is openbaar

Rechtszaken zijn openbaar. Buitenstaanders vinden het altijd interessant een kijkje te krijgen in andermans verdriet. Journalisten houden de (openbare) roljournaals van rechtbanken in de gaten – ‘on the look out’ voor een mooie scoop.

Wees je er dus van bewust dat de ruzie met je wederpartij door iedereen bekeken kan worden. Je positie en je gedragingen kunnen ook in andere cirkels negatieve effecten hebben. Ruzie is meestal niet goed voor business en als jij een leverancier in de rechtbank ‘afmaakt’, hou er dan rekening mee dat andere leveranciers (de vak- en branchegenoten van je huidige leverancier) mogelijk geen zaken meer met je willen doen.

Wanneer werkt mediation bij een zakelijk conflict?

Een andere weg om te bewandelen bij een zakelijk conflict (geschil) is mediation, maar wanneer is dit een verstandige keuze? Er zijn vier voorwaarden voor het starten van mediation in plaats van procederen:

1. Het behoud van de relatie is belangrijker dan het juridisch gelijk krijgen; de partijen moeten bereid om een compromis te sluiten.
2. De doelstelling om de oplossing in eigen hand te houden moet wederzijds zijn; beide partijen moeten bereid zijn om samen tot een oplossing te komen, zonder naar een rechter te stappen.
3. Beide partijen beseffen zich dat een rechterlijke uitspraak het geschil beëindigd, maar het conflict niet oplost; op deze manier hebben beide partijen de juiste motivatie om samen in gesprek te gaan.
4. In een mediation-traject vinden beide partijen snelheid en kostenbesparing belangrijk; in een mediation proces komen partijen veelal binnen vier sessies tot een passende oplossing.

Wat is het verschil tussen procederen en mediation?

Een belangrijk onderscheid tussen het starten van een rechtszaak en mediation is dat deelname aan mediation op vrijwillige basis plaatsvindt. Je bent als ondernemer dus niet verplicht om deel te nemen aan mediation, maar het is ook niet vrijblijvend. In de mediation overeenkomst wordt namelijk een inspanningsverplichting voor partijen opgenomen, waarin zij verklaren actief mee te werken aan het vinden van een oplossing.

Het eindresultaat is juridisch bindend en afdwingbaar

Het eindresultaat van de mediation procedure wordt vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst. Deze overeenkomst is juridisch bindend en afdwingbaar. Een mediator stelt deze vaststellingsovereenkomst vaak op. Indien gewenst kan de vaststellingsovereenkomst ook door een notaris worden omgezet naar een executoriale titel.

De tussentijdse afspraken en deelafspraken gelden alleen wanneer deze schriftelijk zijn vastgelegd en ondertekend. Tenzij schriftelijk anders overeengekomen, zijn partijen niet gebonden aan die tussentijdse afspraken en deelafspraken.