Waarom we ook in het ‘vrouwelijke’ Nederland behoefte hebben aan winnaars

Het regenseizoen is weer begonnen. En dan heb ik het niet over de herfst, maar over de prijzenregen die jaarlijks over ons land neerdaalt. Awards, ondernemersprijzen en themaprijzen passeren in alle soorten en maten de revue: De Gouden Televier-Ring, de Top 2000, de Quote 500 en de sportman en -vrouw van het jaar.

Hoewel we in Nederland niet zo van de heldenverering zijn – van helden vinden we vooral dat ze zo gewoon mogelijk moeten blijven – komen er steeds meer landelijke en regionale awards bij.

Doe maar gewoon

Tijdens de interviews die ik de afgelopen jaren hield met ondernemers en managers uit verschillende landen en culturen, kwam de ‘doe maar gewoon’-mentaliteit van Nederlanders regelmatig ter sprake. Gewoon doen zit hier al eeuwenlang ingebakken.

Volgens menig historicus heeft dat te maken met de strijd tegen het water en de opkomst van de handel – en de daaruit voorkomende koopmanseigenschappen zoals hard werken, zuinigheid, onafhankelijkheid, voor jezelf opkomen, individualisme, verbeeld je niet teveel, betweterigheid en vooral: doe maar gewoon.

Dat zie je overal in terug, zoals in kleding, huizen, winkels en maaltijden. Als je overdrijft of je aanstelt, word je een ‘koppie kleiner’ gemaakt. Oók als je manager, topsporter, premier of koning bent.

Pietertje kan niet voetballen

Zelfs in de reclames worden we dagelijks – onbewust – geconfronteerd met die ‘doe maar gewoon’-mentaliteit. Een goed voorbeeld daarvan is ‘Pietertje’, een reclamespot van Calvé Pindakaas uit 2010, waarin Pieter van den Hoogenband de hoofdrol speelt.

In deze reclamespot wordt de nadruk gelegd op wat Pietertje als kind niet kan, namelijk voetballen. En niet op wat hij wel kan, namelijk zwemmen. Hoewel Pieter van den Hoogenband maar liefst drievoudig olympisch kampioen, zestien maal Europees kampioen en een keer wereldkampioen werd, wordt hij in deze reclame gelijk gesteld met de rest: “Jij kan echt niet voetballen, hè, Pieter?!” In Amerika bijvoorbeeld zou een reclamespot over zo’n sportheld als Pieter van den Hoogenband er heel anders uitzien.

Masculiene versus feminien

Eén van de cultuurverschillen tussen de Verenigde Staten en Nederland is dat Amerika een masculiene cultuur heeft, en Nederland een feminiene. Geert Hofstede en Gert Jan Hofstede onderzochten jarenlang masculiniteit-femininiteit als cultuurdimensie. In hun overzicht is te zien dat Amerika hoog scoort als masculiene cultuur. Nederland, Noorwegen en Zweden staan helemaal onderaan.

Feminiene landen zoals Nederland streven naar een welvaartsmaatschappij: levenskwaliteit is belangrijk, mannen en vrouwen moeten bescheiden zijn, de gemiddelde leerling is de norm; zwakke leerlingen worden geprezen ter aanmoediging, en mensen werken over het algemeen om te leven.

Masculiene landen zoals Amerika, maar ook Japan en Oostenrijk, streven naar een prestatiemaatschappij: mensen leven om te werken, uitdaging, salaris en promotie zijn belangrijk; de beste leerling is de norm zodat goede leerlingen worden geprezen en winnaars op een voetstuk worden geplaatst.

Winnaars inspireren

Ondanks onze afkeer van hiërarchie en dikdoenerij regent het ieder jaar steeds meer beloningen. Blijkbaar hebben we ondanks ons feminiene karakter toch behoefte aan winnaars, die ons – mits ze niet naast hun schoenen lopen – zodanig inspireren, dat we vol goede moed het nieuwe jaar in kunnen gaan.