Geen producten in de winkelwagen.
Banken zijn slecht, is de algemene gedachte. Mooi moment om een thriller uit te brengen over een bankschandaal. Moeten we vrezen voor ‘The International'?
Vrijwel iedereen kent het schandaal rond Wall Street bankier Bernie Madoff. Maar hoe groot is de kans dat een megabank er vandoor gaat met uw geld of het gebruikt voor onzuivere doeleinden? "Het scenario van The International is gebaseerd op een rechtzaak uit de jaren ‘90 tegen de BCCI, een invloedrijke wereldbank die werd beschuldigd van witwaspraktijken, diefstal en fraude", vertelt regisseur Tom Tykwer.
De film
In de film die sinds donderdag in Nederlandse bioscopen draait zijn Interpol-agent Louis Salinger (Clive Owen) en hulpofficier van justitie in Manhattan Eleanor Whitman (Naomi Watts) vastbesloten om een van de machtigste banken ter wereld voor het gerecht te slepen. Salinger en Whitman brengen talloze illegale activiteiten aan het licht en volgen het geld van Berlijn naar Milaan, New York en Istanbul. Met hun klopjacht rond de wereld spelen ze hoog spel en hun niet-aflatende vastberadenheid zorgt voor levensbedreigende situaties. De criminelen deinzen nergens voor terug – zelfs niet voor moord – om terreur en oorlog te kunnen blijven financieren.
Dicht bij de waarheid
Volgens de regisseur gaat de film niet direct over de bankcrisis, "maar over de mogelijkheden die criminele en corrupte mensen hebben binnen het systeem en hoe ze de kans krijgen om buiten elke morele verplichting te handelen." De problemen waar we nu in zitten, zijn volgens Tykwer veroorzaakt door enkele onverantwoorde bankiers die niet aan die morele verplichting voldeden. "We zeggen niet dat alle privé-bankiers moordenaars zijn, maar als je een onderzoek zou opstarten met informanten is het best angstaanjagend hoe dicht we bij de waarheid zitten."
Eigen schuld
Toch ligt de schuld van deze crisis niet alleen bij die paar onverantwoorde bankiers, betoogt Tykwer. "We moeten niet vergeten dat we het allemaal stilzwijgend hebben geaccepteerd en het systeem hebben ondersteund, maar ik denk dat als er één pluspunt is aan deze hele crisis – en de crisis op zich is afschuwelijk – is het dat we ons bewuster zijn geworden over de werking en de complexiteit van de wereldeconomie. De schok die we nu hebben meegemaakt, heeft onze kennis beduidend vergroot. Opeens willen we begrijpen wat er aan de hand is, moeten we begrijpen wat er aan de hand is om onszelf te beschermen."
Fraudeschandalen
Hoewel de film op een waargebeurd feit is gebaseerd, is het verder natuurlijk een rasechte Hollywoodfilm. Toch zijn er de laatste jaren meer dan genoeg bankschandalen voorbijgekomen. En iedere keer bleken de fraudebedragen toch weer hoger te kunnen worden dan bij het voorgaande schandaal. Een kort overzicht.
1. Hoofd koper (2,6 miljard dollar verlies)
In de zomer van 1996 ontdekte Sumitomo Corporation, een van de grootste exportbedrijven in Japan, onregelmatigheden in haar boekhouding. Yasuo Hamanaka, hoofd in- en uitvoer van koper, werd al snel als schuldige aangewezen. Door onvoldoende toezicht kon hij tien jaar lang een dubbele boekhouding houden, een met succesvolle winstmarges en een met grote verliezen. Hij kreeg de bijnaam ‘Mr. Five Percent' omdat hij in zijn eentje de controle had over dat percentage van de koperhandel in de wereld. Het voorval zorgde ervoor dat de prijs van koper met meer dan tien procent daalde op de beurs in Londen en New York. Hamanaka kreeg acht jaar gevangenisstraf. De schade bedroeg 2,6 miljard dollar.
2. In het belang van de bank (7,9 miljard dollar verlies)
Insiders bij de oudste bank van Frankrijk vonden Jérôme Kerviel geen uitblinker. Maar vorig jaar haalde de jonge bankier wel de wereldpers met het tot dan grootste fraudebedrag veroorzaakt door één persoon. Hij zou sinds 2007 valse, verlieslatende transacties hebben gecreëerd om zo een geheime winst op te bouwen. Het ging pas mis toen de bank last kreeg van de crisis. Kerviel haalde er geen direct voordeel uit, hij hoopte enkel met zijn gedrag een vette bonus in de wacht te slepen en handelde naar eigen zeggen in het belang van de bank. Société Générale probeerde Kerviel aan te klagen voor fraude, maar een rechter vond het verdacht dat een bankier uit het middenkader zo'n immens bedrag kon verduisteren zonder dat iemand hogerop ervan afwist. Volgens Kerviel zelf is het normaal dat bankiers buiten hun verantwoordelijkheid treden zolang er winstmarges zijn. Hij werd na 48 uur vrijgelaten en de zaak werd geseponeerd door een gebrek aan bewijsmateriaal. De schade bedroeg 7,9 miljard dollar.
3. Belastingparadijzen (20 miljard dollar verlies)
De zaak van de Bank of Credit and Commerce International (BCCI) was de inspiratiebron voor de film ‘The International'. De VS en het Verenigd Koninkrijk starten in de jaren tachtig een onderzoek naar de duistere praktijken bij deze van oorsprong Pakistaanse bank. De BCCI ontliep controles van regelgevende bankinstanties door actief te opereren in belastingparadijzen. Slimme, internationale bankiers konden zodoende elke transactie geheim houden en op massieve schaal fraude plegen. De BCCI had bovendien haar eigen diplomatieke corps, geheime dienst en in- en uitvoerbedrijven. Door deze ingewikkelde opzet van de organisatie duurde het tot 1991 voordat de bank met genoeg bewijs kon worden geliquideerd op grond van fraude, witwassen van geld en diefstal. Tot vandaag de dag wachten er nog steeds schuldeisers op hun geld. De schade bedroeg uiteindelijk 20 miljard dollar.
4. Enorme bonus (64,8 miljard dollar verlies)
De meest recente, en waarschijnlijk ook de meest bekende zaak betreft die van Bernard L. Madoff Investment Securities. De Wall Street bankier Madoff begon in 1960 te handelen in order flow, met geld dat hij had verdiend als tuinsproeierinstallateur. In de jaren '90 begon Madoff investeerders op te lichten door hun geld simpelweg op de bedrijfsbankrekening te storten en hen stelselmatig uit te betalen met datzelfde geld. De zaak kwam aan het licht toen hij zijn twee zonen in december 2008 een enorme bonus wilde geven terwijl hij zijn investeerders niet kon uitbetalen. Madoff werd in maart veroordeeld voor verzekeringsfraude, witwassen van geld en valsheid in geschriften. Er hangt hem 150 jaar gevangenisstraf boven het hoofd en een schadevergoeding van 170 miljard dollar.
