Geen producten in de winkelwagen.
Hoe ziet het startupleven op Curaçao eruit en welke kansen biedt het eiland aan Nederlandse ondernemers? Met die vragen in het achterhoofd stapte Sprout op 25 augustus in het vliegtuig naar het Curaçaose Willemstad. Sprout was uitgenodigd om verslag te doen van een investeerdersreis annex lokale startupcompetitie, georganiseerd door de Haarlemse ondernemersorganisatie Present Your Startup. Het brein achter de competitie, oud-advocaat en ondernemer Valerie Vallenduuk, komt al 10 jaar op Curaçao en wil de economie een impuls geven.
De Curaçaose economie kwakkelt al jaren
Dat is nodig ook, want de economie van Curaçao kwakkelt al jaren. Afgelopen jaar was er sprake van een krimp van 1,7 procent en voor dit jaar gaat de Centrale Bank uit van 1,6 procent krimp. Curaçao wordt enigszins meegetrokken in het economische drijfzand van buurland en belangrijkste handelspartner Venezuela, dat door monetair prutswerk van de extreemlinkse dictator Nicolás Maduro zijn eigen financiële graf aan het graven is. Duizenden Venezolaanse vluchtelingen zochten al hun heil op het Caribische eiland.
Ook lag de olieraffinaderij Isla wegens een miljardenclaim lange tijd stil. Er werken duizenden mensen bij deze – overigens zeer milieuvervuilende – energiereus. Als klap op de vuurpijl balanceert vliegmaatschappij Insel Air ook nog eens op de rand van de afgrond.
Dat je als toerist naar Curaçao afreist? Wij kunnen ons er iets bij voorstellen.
Toerisme
Als beleidsmakers op Curaçao het hebben over de pijlers van de economie, beginnen ze hun verhaal standaard met één sector: het toerisme. Wie het eiland bezoekt en met een huurauto langs de idyllische stranden van Westpunt en Jan Thiel rijdt, begrijpt meteen de aantrekkingskracht van het eiland op toeristen. De bureaublad-achtergrond van menig Windows-computer komt tot leven op de witte stranden met zijn hemelblauwe zeeën. Tijdens onderzees veldwerk, zullen we maar zeggen, signaleerde Sprout zelfs twee zwemmende schildpadden. Bijzondere flora en fauna, dat zeker.
Curaçao zou economisch te veel leunen op toerisme
Toch lijkt binnen deze sector ook niet alles op rolletjes te gaan. Het toerisme daalde begin dit jaar licht, mede door een sterke afname van Venezolaanse toeristen. Al in 2016 waarschuwde het College financieel toezicht Curaçao dat het eiland economisch te gefocust is op toerisme. Je economie raakt erdoor afhankelijk van die van andere landen. Gaat het daar slecht, zoals in Venezuela, dan sijpelt dat middels een afname van toerisme door naar je eigen economie.
Drie van de deelnemende ondernemers aan Present Your Startup Caribbean. Fintech-entrepreneur Chad Lettsome won de finale.
Present Your Startup Caribbean
Het bevorderen van lokale bedrijvigheid is een mooie manier om je als eiland economisch weerbaarder te maken tegen overzees politiek wanbeleid. De startupcompetitie Present Your Startup Caribbean van Vallenduuk is wat ons betreft dan ook een schot in de roos. Maar liefst veertig innovatieve impact-startups, verdeeld over het gehele Caribisch gebied, meldden zich aan en vijf schopten het tot de finale.
Fintech en vertical farming: de Cariben hebben het
Inspirerend waren de ideeën waar de lokale ondernemers mee kwamen. Wie denkt dat er op deze eilanden weinig op startup-gebied gebeurt, zit er volledig naast. Van fintech- tot circulaire en zelfs vertical farming-ideeën: we zagen het allemaal voorbijkomen op Curaçao.
Zo verbouwt de 38-jarige Curaçaoënaar Giancarlo da Costa lokaal groenten met zelfgemaakte, recyclede containers. Door een zelf gecreëerd ecosysteem kan hij slasoorten verbouwen die vanwege het tropische klimaat niet groeien op Curaçao. Door lokaal voedsel te ontwikkelen voor de Antilliaanse markt, omzeilt hij hoge importkosten. Zijn startup Fresh Habits heeft hierdoor alle potentie om de lokale voedselmarkt te disrupten met goedkopere producten.
De winsten die Da Costa hiermee kan genereren, zou hij kunnen steken in het aantrekken van talent, wat weer goed is voor de lokale werkgelegenheid. Dat is broodnodig, bovendien: de werkloosheid onder jongeren is 33 procent. Menig Antilliaanse jongere studeert in Nederland, om uiteindelijk niet meer terug te keren naar de ABC-eilanden. Zonde, want op die manier ontdoet je regio zich van kennis en daarmee innovatie- en groeipotentieel.
Uitstraling
Startups zoals die van Da Costa kunnen de regio niet alleen een economische boost geven, ook voor de uitstraling van de eilanden zijn ze goed. De ondernemers laten zien dat er op de Cariben heus wel wat gebeurt op startupgebied en dat je daarvoor niet per se naar Nederland hoeft te verhuizen.
Startups hebben een aantrekkingskracht op jongeren
Impact-startups hebben mondiaal een hoge aantrekkingskracht op jonge werkzoekenden, die in tegenstelling tot oudere generaties bij werk meer lijken te geven om de factor ‘betekenis’. Ze willen niet alleen een positieve invloed uitoefenen op de omvang van hun portemonnee, maar de wereld ook een beetje mooier maken. Om hét credo van het recente Forbes 30 under 30-evenement er nog maar eens in te gooien: “Tsjéééns du wuurld.”
Toch laat de lokale overheid op Curaçao de startup-ondernemers – wellicht onbedoeld – wat in de schaduw staan, signaleren wij. Pas op de dag van de startupfinale wordt duidelijk dat de Curaçaose overheid via sub-organisaties 15.000 Antilliaanse gulden prijzengeld aan de winnende startups geeft. Een misser: zoiets moet je maanden van tevoren aankondigen, zodat je er als organisatie en overheid mee kunt adverteren.
Ook is het jammer dat er nergens op billboards in Willemstad posters van het evenement te zien zijn. Dat terwijl de Haarlemse organisatie nog zo’n mooie Star Wars-achtige poster (zie rechts) heeft ontworpen. Door volgende keer meer kapitaal vrij te maken voor het goed adverteren van Present Your Startup Caribbean, kan de Curaçaose overheid de deelnemende ondernemers veranderen in rockstar entrepreneurs. Zo geef je een signaal aan de lokale bevolking dat je door ondernemerschap wat kunt betekenen voor jezelf en je regio.
Nederlandse bedrijven
Een andere manier om de werkgelegenheid te bevorderen, is door het aantrekken van Nederlandse bedrijven. De lokale investeringsaanjager Ramon Koffijberg stelt dat Curaçao voor Nederlandse bedrijven met ambities in Zuid-Amerika een mooie testregio is. Dit dankzij belastingtechnische voordelen, goede contacten in de regio en een bevolking die Nederlands, Spaans, Engels of – ach, ja, – Papiaments spreekt.
We hoorden ook dat er op Curaçao kansen zouden liggen voor callcenters en klantenservice-afdelingen van bedrijven. Zij zouden op Curaçao kunnen genieten van lagere loonkosten, een tijdzone-technisch gunstige ligging ten opzichte van de Verenigde Staten en werknemers die meerdere talen spreken.
De Nederlandse softwareboer Afas opende een winstgevende dependance op Curaçao en groeit er ieder jaar. Het bedrijf kwam in 2008 naar Curaçao en vergaarde sindsdien tweehonderd klanten op de Cariben. De lokale directeur Pim Steinmeijer meent dat je hier wel met een team lokale werknemers moet zitten: “Je hebt hier veel mensen, ik noem ze goudzoekers, die hier naartoe gaan met een idee van: ‘Nu gaat het lukken.’ Het lukt echter pas als je hier lange tijd zit en enkel met lokale mensen werkt, die hier ook blijven. Klanten vinden het fijn als je ook in het Papiaments of Engels kunt converseren.”
Toch hoorden we ook meerdere verhalen over falend belastingbeleid. Zo klaagde een ondernemer die vakantie-appartementen op het eiland verhuurt dat de lokale belastingdienst hem afgelopen jaar belastte alsof hij een bezettingsgraad van 100 procent had. Dit terwijl dit bij lange na niet het geval was. Pas na meerdere bezoeken aan relevante instanties kon hij zijn belasting omlaag krijgen.
In Willemstad zie je gerenoveerde pandjes naast vervallen krotten. Dikwijls zijn deze vervallen panden in handen van particulieren.
Opgeknapte woningen
We zagen dat Willemstad ondanks de economische malaise aan het afrekenen is met zijn verval. In de centraal geleden buurt Punda en omstreken worden oude woningen opgeknapt en getransformeerd tot mooi ogende, gekleurde woningen, waar restaurants of overheidsgebouwen in huizen.
Sommige krotten zijn in privaat bezit, wat voor problemen zorgt
Een punt van zorg is wel het feit dat sommige krotten al decennialang in privaat bezit zijn. Er is een overheidsregel op het eiland, zo leerden we, dat alle zoons en dochters van de originele eigenaar het erover eens moeten zijn wanneer zij een woning van de hand doen. Als één iemand het er niet mee eens is, kan de woning niet verkocht en opgekalefaterd worden. Er zou zelfs sprake zijn van situaties waarbij de eigenaar er niet eens van op de hoogte is dat hij of zij de bezitter van een pand is.
De op Curaçao actieve, Rotterdamse ondernemer Willem de Klerk pleit ervoor om dit aan te pakken. De lokale overheid zou bijvoorbeeld een regel kunnen opstellen waarbij belangrijke stadspanden na een aantal jaar verwaarlozing teruggegeven dienen te worden aan de maatschappij. Een mooier ogend stadscentrum zorgt immers voor economische opleving in de stad.
De Klerk laat met Workspot Curaçao zelf zien dat dit kan. Samen met Curaçaoënaar Ries van Lomwel huurt hij een opgeknapt pand op een centrale locatie in de stad. Hierin begonnen ze een co-working space voor lokale ondernemers en zelfstandigen. Een sympathiek idee dat niet alleen lokaal ondernemerschap bevordert, maar ook gewoon zorgt voor een winstgevend businessmodel.
Achter de muren van een gated community vind je vers gemaaid gras, golfvelden en dure villa’s.
Gated communities
Van oude, vervallen huizen naar majestueuze villa’s. Op diverse plekken op Curaçao vind je zogeheten gated communities, oftewel: volledige wijken met een hek eromheen en bewakers. Laat Curaçao zich nog omschrijven als ontwikkelingsgebied met niet altijd even goed onderhouden wegen en soms wat krakkemikkige pandjes, achter de muren van de gated communities vind je vers gemaaid gras, keurig aangehakte bloemenperkjes, golfvelden en miljoenen kostende villa’s met privé-zwembaden.
Achter een muur ben je veiliger, zo gaat het idee
Zo’n villa koop je bijvoorbeeld als tweede huis wanneer je het helemaal gemaakt hebt als ondernemer, hoorden we. Ook voor wie op het eiland woont, is het een prima investering, vertelde één van de geïnterviewden. Vanwege de ligging achter muren zijn de woningen relatief waardevast. Achter zo’n muur ben je veiliger, gaat de filosofie van bewoners van dergelijke wijken. Zo stelde een van de bewoners: “Je moet niet vergeten dat we hier in Zuid-Amerika leven.”
Op North Sea Jazz Curaçao traden dit jaar Sting en Jason Derulo op. Wel is het een duur feestje.
Ongelijkheid
De gated community-cultuur op Curaçao, die je overigens vaker ziet in Latijns-Amerika, onderstreept de grote ongelijkheid op het eiland. Zal de gemiddelde inwoner van volkswijk Wishi ooit de kans krijgen in deze buurten van het eiland te wonen, of er zelfs maar door te lopen? Het lijkt niet aannemelijk.
Een avondje North Sea Jazz: 175 euro
Bij een vermogende doelgroep horen dure feestjes. We bezochten het North Sea Jazz Curaçao-festival en telden omgerekend 175 euro neer voor één avond muziek van bekende, internationale artiesten, zoals Sting en Jason Derulo. Een prachtig evenement, maar je beseft wel dat je hier rondloopt op het toneel van de beter bedeelden. Een taxi-chauffeur die we een dag later spreken, stelt er nog nooit geweest te zijn. Hij parkeert zijn auto altijd naast het festival, zodat hij toch iets mee kan krijgen van de muziek.
Een groeiende ongelijkheid heeft doorgaans een negatief effect op economische groei, aangezien de koopkracht van consumenten erdoor afneemt. Een haperende lokale economie kan weer een barrière vormen voor Nederlandse ondernemers om zich op het eiland te vestigen. Het is de overheid nog niet gelukt om de verarming op Curaçao tegen te gaan. Die is zich namelijk aan het voltrekken, zo meldde de Vereniging Bedrijfsleven Curaçao eerder dit jaar.
Investeringen
Zoals gezegd: startups hebben de potentie om het negatieve narratief om te zetten in een groeiverhaal. De paradox van alle zeer gecentreerde rijkdom op het eiland lijkt echter te zijn dat er onder lokale vermogenden niet echt een investeringscultuur heerst. Terwijl startups en scaleups in Nederland relatief eenvoudig seed-kapitaal krijgen, is dat op Curaçao een stuk moeilijker. Het is dan ook de kunst om lokale vermogenden, onder wie menig pensionado, te overtuigen hun geld te steken in ondernemerstalent uit de regio.
Valerie Vallenduuk wil 10 miljoen ophalen voor startups
Het deze maand op Sprout aangekondigde Innovatiefonds Caribbean (IFC) van Vallenduuk is wat dat betreft een mooi initiatief. Vallenduuk wil zowel particulier als overheidskapitaal aantrekken voor seed-investeringen in lokale startups. Niet alleen op Curaçao, maar – zoals de naam van het fonds al aangeeft – in het gehele Caribisch gebied. 10 miljoen dollar moet er in het onafhankelijke fonds worden gestopt, dat ondernemers niet alleen voorziet van opstartkapitaal – wat je er bij de bank niet makkelijk krijgt – maar ook training. “Coach je ondernemers, dan is de kans groter dat hun bedrijf slaagt”, aldus Vallenduuk.
Het is te hopen dat het innovatiefonds het benodigde kapitaal bij elkaar weet te sprokkelen. Initiatieven als dit kunnen lokale ondernemers net dat duwtje in de rug te geven dat ze nodig hebben om op te schalen. Met een beetje kapitaal achter de hand kunnen lokale bedrijven de economie en welvaart laten groeien waardoor de criminaliteit afneemt, zodat er hopelijk, op een dag, geen ommuurde wijken meer nodig zijn op Curaçao.
