Winkelmand

Geen producten in de winkelwagen.

‘My goodness I am creative’

Hij is geen ondernemer, maar weet als geen ander hoe je creativiteit gebruikt. John Cleese, acteur, auteur en inspiration booster, bestudeert al veertig jaar de geheimen achter een creatieve geest.

Beroemde uitvinders waren het erover eens: de beste ideeën ontstaan uit creativiteit. Darwin zei: mensen die kunnen overleven zijn degenen die zich het beste kunnen aanpassen aan verandering, survival of the most creative. En Einstein vroeg zich af: ontstaan mijn goede ideeën door de kennis die ik heb opgedaan of komen ze uit mijn fantasie?

 

Einstein kwam er niet uit, maar het is in elk geval zeker dat goede ideeën niet vanzelf uit je laptop rollen. De creatiefste ideeën ontstaan veelal onbewust, als je slaapt of een boek leest bijvoorbeeld. Daarvoor hoef je niet geboren te zijn met een bijzonder stel hersenen, want iedereen kan leren creatief te zijn, bepleit John Cleese. De wereldberoemde komiek ontdekte pas in zijn studententijd dat hij creatief kon zijn. “Op school had niemand mij geleerd op een andere manier te denken. Pas toen ik me aansloot bij de Cambridge Footlight Society, de theaterclub van de universiteit, merkte ik dat ik dingen kon verzinnen waar anderen om moesten lachen. My goodness, I am creative, dacht ik.”

 

In de veertig jaar daarna heeft Cleese elk onderzoek en elk boek gelezen dat verschenen is op het gebied van creativiteit. Uiteindelijk komt het allemaal op hetzelfde neer, concludeert hij: de beste ideeën ontstaan als je in rust bent, en niet door geforceerd na te denken tijdens een vergadering. “Je bent niet creatief als je racete door je werk en bezig bent lijstjes af te werken. Sommige mensen doen twintig of dertig jaar onderzoek en bedenken dan als ze op straat lopen ineens de oplossing.” Tijdens zijn rechtenstudie aan Cambridge kreeg Cleese één van de belangrijkste tips op dit gebied: “De slimste professor adviseerde mij: lees bij een tentamen eerst alle vragen en kies er dan één waar je mee begint. Je brein werkt intussen onbewust door aan het antwoord op de andere vragen. Je onbewuste intelligentie neemt het daar over.”

 

Oase in het bedrijf

Einstein bedacht zijn meest briljante theorieën door uit het raam te staren met zijn voeten op het bureau. Hij liet zijn gedachten de vrije loop gaan. Dat kan ook heel goed in het bedrijfsleven, denkt Cleese, bij het bedenken van nieuwe innovatieve producten of diensten bijvoorbeeld. Natuurlijk kan het daar niet zomaar à la Einstein met de voeten op het bureau, maar wel op andere manieren. “Als ondernemer kun je creativiteit stimuleren door oases van rust te maken in je stressvolle omgeving”, zegt hij. “Het enige wat je hoeft te doen is grenzen afbakenen. Zeg tegen je secretaresse dat je anderhalf uur niet gestoord wil worden, tenzij het gebouw afbrandt. Ga dan gewoon in je kantoor zitten, sluit de deur en stel een alarmklokje in. Op die manier is het een afgebakend iets, afgezonderd van de dagelijkse beslommeringen. Je geeft jezelf een start- en eindtijd om te spelen.”

 

Als je eenmaal zit, gaan er waarschijnlijk nog honderd dingen door je hoofd over dingen die je moet doen en mensen die je moet bellen. Schrijf dringende zaken op een post-it voor later, zodat je ze kan vergeten, en ga dan zitten om tot rust te komen, raadt Cleese aan. “Als je een tijdje zit, verdwijnt de onrust vanzelf en kun je gaan spelen met je gedachten”, zegt hij. “Maar: ga niet hard zitten nadenken. Laat gewoon je gedachten de vrije loop gaan met het probleem waar je een oplossing voor zoekt in je achterhoofd. Denk aan een beeld of gedachte die je doet lachen en kijk welke gedachten daaruit voort komen. De bedenker van de carbon ring deed zijn uitvinding toen hij in het vuur staarde en dacht aan slangen die in hun eigen staart bijten.”

 

Wees vooral niet bang om te falen, waarschuwt Cleese. De ideeën die ontstaan in je hoofd kunnen goed zijn, maar ook slecht. “Het maakt niet uit, als je er maar in geïnteresseerd bent. Later wordt het idee of beeld dat je hebt vanzelf duidelijker en kun je het in woorden gaan formuleren.”

 

Gefascineerd

Het gevoel van rust en het verliezen van tijdsbesef is essentieel. In een bekend wetenschappelijk onderzoek werd gekeken naar hoe architecten oplossingen bedenken. Wat bleek? Creatieve mensen spelen op een kinderachtige manier. “De meest creatieve architecten raakten gefascineerd door iets, verloren elk gevoel van tijd en gingen zo op in het oplossen van een probleem dat ze alleen nog daaraan dachten”, beschrijft Cleese. “Creatieve mensen raken in een playful mode, en nemen daardoor veel meer tijd om nieuwe ideeën te bedenken. Ze voelen niet de drang om snel een oplossing te vinden.”

 

Dit is precies waar het in veel bedrijven misgaat, denkt Cleese. “Vaak moet je een beslissing voor een bepaalde dag of tijd maken, omdat het dan af moet. We maken beslissingen dus niet als ze klaar zijn, en dat is eigenlijk heel raar”, zegt hij. “Beter is het om een probleem een paar dagen te laten rusten tot iemand zegt ‘ik heb zitten denken, en…’ In elk geval moet je beslissingen nooit nemen vóór de deadline. Want intussen neem je meer informatie tot je en kun je onbewust betere ideeën bedenken.”

 

Zeker nu we in een economische crisis zitten is dat belangrijk. Cleese: “Hoe stressvoller we zijn, hoe minder creatief we denken. In een onrustige tijd denken we meer via stereotype gedachtelijnen. Geef je hoofd de kans om van die lijnen af te wijken. Wander around.”

 

John Cleese was spreker op het Creativity World Forum in Antwerpen (19-20 november), georganiseerd door Flanders DC, een overheidsinstelling in België die creativiteit in het bedrijfsleven stimuleert.

CV John Cleese (69)

De meeste mensen kennen John Cleese van zijn acteerrollen in Monty Python’s Flying Circus (1969-1974) en Fawlty Towers (1975-1979). Toch is zijn lijst met acteerprestaties veel langer dan dat. Zo speelde Cleese in de jaren zeventig in Nederlandse tv-spots voor Postbank, en had hij recentelijk nog rollen in Charlies Angels, Harry Potter en twee James Bond-films. Maar niet alleen acteren doet hij verdienstelijk; Cleese schreef ook series en films, zoals Life Of Brian en A Fish Called Wanda. Met schrijven en acteren in sitcoms is hij gestopt; wel speelt hij nog in films en spreekt hij podcasts, films, computergames en TomTom-instructies in.

Wekelijks de nieuwsbrief van Startups & Scaleups ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

 

Naast televisie- en radiowerk was Cleese rector aan de Schotse University of Saint Andrews (1970-1973) en professor-at-large van de Amerikaanse Cornell University (1999-2006). Momenteel is hij Provost’s Visiting Professor aan diezelfde universiteit, en is hij veelgevraagd spreker voor lezingen. Geinig weetje: de apensoort Avahi Cleesei is vernoemd naar de komiek, na zijn pleidooi voor natuurbescherming in films als Fierce Creatures en documentaires als Born to be Wild: Operation Lemur With John Cleese.