Hoe de baas van miljardenstrooier Softbank de top bereikte

Door de oliebollen, de vuurpijlen en de Top 2000-gekte zal het je wellicht ontgaan zijn, maar op de valreep van 2017 vingen we een glimp op van een heuse giga-investering. Telecombedrijf SoftBank zou volgens bronnen een deal met Uber hebben gesloten om een belang in de taxiapp te nemen van 15 procent, oftewel: ruim 7 miljard dollar.

Het zou de zoveelste investering zijn van het merkwaardige techbedrijf uit Japan, dat de afgelopen 20 jaar grootkapitaal stak in zo’n twaalfhonderd bedrijven. SoftBank verdiende miljarden met de beursgang van het Chinese technologiebedrijf Alibaba en stak eerder dit jaar nog 4,4 miljard in co-workingspace WeWork. Het doel, zo stelde leider van de investeringstak Deep Nishar eerder dit jaar: financieel de zorgen ontnemen van bewezen ondernemers in groeimarkten en rendement behalen voor de investeerders.

Larger-than-life

Het investeringsfonds van de techgigant bevat zo’n 100 miljard dollar. Aan investeringen kleiner dan 100 miljoen doen de Japanners niet. Oftewel: een larger-than-life-benadering, die sterk doet denken aan het gestrooi met kapitaal in Silicon Valley, maar toch daadwerkelijk uit Japan afkomstig is. Softbank schijnt zelfs groter dan 100 miljard te denken; er zijn geruchten over het opzetten van een tweede fonds met nog meer kapitaal.

Maar wie gaat er precies schuil achter deze niet eerder zo extreem vertoonde geldhysterie? Al sinds de oprichting van Softbank, op 3 september 1981, is dat Masayoshi Son. Deze kersverse zestiger begon Softbank in 1981 na een studie te hebben gevolgd aan Berkeley; niet geheel toevallig een universiteit nabij San Francisco.

Discriminatie in Japan

Son: ik moest bewijzen dat ik niet anders was dan de rest

Son groeide op in een klein plaatsje in Japan als kind van Koreaanse immigranten. In Sons jeugd werden de in Japan wonende Koreanen nog weleens gediscrimineerd door hun voormalige bezetters. Zo werd de familie Son door de Japanse overheid gedwongen een de Japanse achternaam aan te nemen, wat Yasumoto werd.

De discriminatie in zijn jeugd maakte Son uiteindelijk veerkrachtiger, zo vertelde hij eens aan Bloomberg-interviewer David Rubenstein: “Terugkijkend denk ik dat het goed was. Het heeft me sterker gemaakt en een hardere werker. Ik moest bewijzen dat ik niet anders was dan de rest.”

Hamburgerpresident

Terwijl de meeste tieners idolaat zijn van pop- en filmsterren, was het een McDonalds-president die Sons hart stool toen laatstgenoemde zestienjaar was. Den Fujita, de toenmalige president van de Japanse divisie van de fastfoodketen, schreef geregeld boeken over management. Een van die werken had de boekenkast van Son weten te bereiken en de jonge Son was overdonderd door Jujita’s succesverhaal. Hij moest en zou de hamburgerpresident ontmoeten.

Op 16-jarige leeftijd besloot Son Jujita te bellen. Zo’n zestig keer belde hij met assistenten van de president. Zij twijfelden: zou een drukbezet man als Jujita wel tijd kunnen vinden voor een jongere? Laat Jujita er een keuze over maken in plaats van dat zelf te doen, probeerde een persuasieve Son dikwijls. Het leverde hem niets op dan een hoge telefoonrekening.

Son liet het er niet bij zitten en nam een vlucht naar Tokio. Hij klopte aan bij het kantoor van Jujita, met de boodschap dat hij zijn idool wilde zien. Als Jujita geen tijd voor hem had, was dat niet erg, stelde Son: zolang hij zijn voorbeeld maar in levender lijve kon aanschouwen. Al was het maar voor een paar minuten.

De tactiek werkte: Son kreeg 15 minuten met Jujita. Gedurende dat kwartier kreeg Son de tip die zijn leven zou bepalen: richt je niet op de oude industrieën maar op de nieuwe, adviseerde Jujita de jonge Son. Als Son het wilde maken, zou hij in de computerbranche aan de slag moeten gaan.

Naar Califonië

Hoe wilde Son ooit tienduizend dollar in 5 minuten verdienen?

Son, het advies van Jujita ter harte nemend, besloot daarop naar familie in Califonië te verhuizen om er te studeren. Aan onder meer de Berkeley-universiteit volgde hij economie en computerwetenschap. Ijverig als hij was, besloot Son zich per dag vijf minuten vrijaf van het studeren te geven. Die minuten moest hij van zichzelf overigens wel gebruiken voor een bijbaantje, dat – zo had Son bedacht – tienduizend dollar per maand moest opbrengen. Zijn vrienden verklaarden Son voor gek: hoe wilde hij dat ooit gaan doen?

Toch moest het kunnen, dacht Son. Hij stelde een alarmklok in op vijf minuten – zijn werktijd voor die dag. Binnen die tijd moest hij van zichzelf met een geniaal idee komen. Ondanks de tijdsdruk slaagde Son erin met een idee te komen; een soort vertaalmachine in de vorm van een elektrisch woordenboek. Met behulp van zijn professors ontwikkelde Son het apparaat, dat hij uiteindelijk aan het Japanse Sharp Corporation verkocht voor 1,7 miljoen dollar.

Miljonair

Plotseling was Son miljonair; het bewijs dat hij ondernemersinstinct had. Son had de smaak te pakken en besloot videogamemachines uit Japan te importeren naar de VS en ze aan te bieden aan hostels en restaurants. Zijn nieuwe ondernemersavontuur leverde hem een extra 1,5 miljoen dollar op. In amper 18 maanden tijd had Son 3,2 miljoen dollar verdiend; een stuk meer dan 10.000 dollar per maand, grijsde hij.

Son had op dat moment een topcarrière in Silicon Valley kunnen ambiëren, maar hij besloot anders. De jonge ondernemer herinnerde zich nog goed hoe zijn moeder bij zijn vertrek uit Japan had gehuild. Ze was bang dat haar zoon nooit terug zou komen. Wees niet bang, had Son indertijd al aan haar verzekerd: na zijn studie zou hij gewoon terugkomen naar Japan.

Ongerust

Hij hield zich aan zijn belofte, ook nu hij had mogen ruiken aan de American Dream. Teruggekomen in Japan, nam Son ruim de tijd om zich voor te bereiden op zijn volgende ondernemersavontuur. Son, die zich inmiddels had ontdaan van zijn gekunstelde achternaam Yasumoto, mijmerde anderhalf jaar over wat hij zou kunnen doen. Een inkomen had hij in de tijd niet en – opnieuw – werd hij voor gek verklaard. Zijn familie was ongerust, zei hij in 1992 aan Harvard Business Review: “Ze vroegen me: ‘Wat ga je doen? Je hebt jarenlang in de Verenigde Staten gestudeerd en nu doe je niets’.”

Integendeel. Son brachten vele uren door in bibliotheken en boekenhandels. Alleen met de juiste kennis kon hij zich goed voorbereiden op zijn volgende onderneming. Veertig verschillende bedrijfsideëen voor bedrijven spookten uiteindelijk door zijn hoofd; van bedrijfsplannen voor de gezondheidszorg tot de technologie. Son stelde vijfentwintig succesregels voor zichzelf op om te bepalen welk bedrijfsplan hij zou uitvoeren.

Zo moest hij Son zijn gekozen branche van zichzelf 50 jaar lang leuk blijven vinden, wilde hij in 10 jaar marktleider worden en verplichtte hij zichzelf om te investeren in een markt van de toekomst. Precies wat Jujita hem geadviseerd had. “Ik wilde voorkomen dat ik een zinkend schip uitkoos”, zei Son.

Een vestiging van Softbank, de bank voor software (foto: Miki Yoshihito, 2013).

Softbank

Sons eerste medewerkers vonden hem een maniak en liepen verbijsterd weg

Toch, te futuristisch opereren, leek Son ook geen handige zet. Zo overwoog hij begin jaren ‘80 een eigen productiebedrijf voor software op te zetten. Het leek een logische zet, aangezien Son computerwetenschappen had gestudeerd. Het enige probleem was dat Japan nog nauwelijks verkooppunten voor software telde, dus zou het publiek ooit in aanraking moeten komen met Sons innovaties? Het bracht hem op een ogenschijnlijk simpel, doch geniaal idee: begin gewoon zelf een verkooppunt voor software. Het werd Softbank, waarmee hij software-oplossingen en games van lokale makers begon aan te bieden. Een bank voor software, dus.

Son begon zijn bedrijf vanuit een klein kantoortje met twee parttimers als personeel. Op een ochtend ging hij op een kist staan en sprak hen toe: “Jullie moeten naar mij luisteren, want ik ben de president van dit bedrijf.” Son maakte de twee op luide toon duidelijk dat hij in 5 jaar voor 75 miljoen dollar verkocht zou hebben, wilde leveren aan duizend dealerpunten en de leidende partij wilde zijn in computersoftware. Sons twee medewerkers waren verbijsterd, maar niet op positieve wijze. Hun baas kwam over als een maniak en de werknemers besloten hun geluk elders te beproeven.

Het zal de fout van hun leven zijn geweest, aangezien Softbank afgelopen jaar een astronomisch hoge omzet maakte van omgerekend ruim 66 miljard euro. Als de medewerkers waren gebleven en een aandeel hadden opgeëist, zouden ze nu schatrijk zijn geweest.

Fiasco

Maar goed, om de klim naar boven in te zetten, moest Son eerst zijn zichtbaarheid vergroten. In Tokio was er dat jaar, in 1981, een beurs voor consumentenelektronica. Son besloot de grootste stand van iedereen te reserveren. Hij riep zijn softwareleveranciers op om hun waar aan deze stand aan te bieden, zodat hij software op de kaart van de Japanners zou kunnen krijgen en een mooie winst kon maken.

Althans, dat was het idee. Ook al kwamen er meer mensen op Sons stand af dan die van Sony, toch maakte de ondernemer een gigantisch verlies. Maar weinig bezoekers gingen direct over tot een koop. Wat bleek: de leveranciers gaven potentiële kopers dikwijls hun kaartje, met de boodschap dat ze erover na konden denken en het later bij hen konden bestellen. Door mismanagement had Son zichzelf gedegradeerd tot middle-man. Son werd uitgelachen om zijn ogenschijnlijke fiasco door zijn naaste omgeving, maar besloot stug dat hij door zou zetten.

Eerste grote deal

Na een jaar maakte Softbank al een miljoenenomzet

Uiteindelijk kreeg Son gelijk; hij oogste niet direct, maar wel indirect succes met zijn actie. Een paar weken na het evenement kreeg Son een telefoontje van een man, die van een van de grootste electronicaketens van Japan – Joshin Denki – bleek te zijn. Joshin Denki bedrijf was geïnteresseerd in het bedrijf van Son. Uiteindelijk kreeg Son het voor elkaar om de exclusieve inkooprechten voor software in deze elektronicaketen te krijgen. Een eerste grote deal was binnen.

Nu speelde Son het slim. Hij had van Joshin Denki de grootste PC-winkel van Japan gemaakt, al was dat begin jaren ‘80 gezien het kleine aanbod niet zo moeilijk. Toch gebruikte hij dit verhaal om andere elektronicazaken in te palmen voor samenwerkingen. Zij mochten immers niet achterblijven. De tactiek werkte en Son wist deal na deal te smeden. Na een jaar maakte Son al een maandelijkse omzet van 2,3 miljoen dollar.

Softbank groeide de jaren erop gestaag door. De verkooptechniek van Son hielp zijn bedrijf om het klantportfolio flink uit te breiden. In elf jaar tijd wist Son 15.000 verkooppunten te verkrijgen. In 1992 had Softbank vijfhonderdzeventig medewerkers en een jaaromzet van 350 miljoen dollar. Twee jaar later, in 1994, ging Son met zijn bedrijf naar de beurs.

Masayoshi Son in 2008. Zakenpartners omschrijven hem als een gedreven doorzetter (foto: Nobuyuki Hayashi).

Gedreven salesman

Het succes valt te verklaren door de passie die Son voor zijn werk voelt, als je de zakenpartners van Son mag geloven. In 1995 omschreven zij Son in The New York Times als gedreven salesman. “Ik heb nog nooit zo’n agressief persoon gezien”, stelde toenmalig baas van het Californische Cisco Systems Takatoshi Matsumoto. “Hij geeft nooit op.”

Zelfs niet toen Son drie jaar uit de running was door een ziekte. Tussen 1983 en 1986 moest hij het presidentschap in zijn bedrijf tijdelijk neerleggen, omdat hij geveld was door hepatitis. Het verhaal gaat dat hij vanuit zijn slaapkamer orders bleef geven, met een telefoon, fax en computer als wapenarsenaal.

Mega-investeringen

Zoals gezegd, deed Softbank door de jaren mega-investeringen in zo’n twaalfhonderd bedrijven. De meest succesvolle was die in technologiebedrijf Alibaba in 2000. Son stak 20 miljoen dollar in het Chinese bedrijf van ondernemer Jack Ma, dat bij de beursgang in 2014 zo’n 90 miljard waard werd. Softbank heeft nog altijd een aandeel van bijna 30 procent in het gigantische onlinebedrijf.

Son herkende iets van zichzelf in Ma, zo maakte hij in het interview met Bloomberg duidelijk. “Hij (Jack Ma, red.) had geen businessplan, nul omzet en misschien vijfendertig tot veertig medewerkers. Maar hij keek heel sterk uit zijn ogen. Ik wist door hoe hij eruit zag en de manier waarop hij sprak, dat hij charisma en leidercapaciteiten had.” Zo blijkt maar weer: zakendoen draait niet altijd puur om ratio, maar ook om gevoel.

Een andere klassieker onder de investeringen van Softbank is die in het Amerikaanse zoekmachinebedrijf Yahoo!, dat in 1997 nog een minuscuul bedrijf was. Yahoo! had 5 miljoen dollar nodig om zijn zoekmachine verder te ontwikkelen. Son bood twintig keer zoveel; 100 miljoen dollar, waarop Yahoo!-oprichter Yerry Yang zei: zoveel hebben we niet nodig. Son reageerde droogjes: “Iedereen heeft 100 miljoen dollar nodig.”

Miljard per minuut

De vele overnames en investeringen van Softbank maakten van Son de rijkste man van Japan. Met een geschat vermogen van ruim 22 miljard dollar boert de vader van twee goed. Misschien komt het door zijn vijf minuten-experiment uit zijn studententijd, maar Son weet als geen ander hoe je snel gigantische hoeveelheden kapitaal bij elkaar krijgt.

Zo zat hij eens met Mohammed bin Salman bin Abdulaziz, de huidige kroonprins van Saudi-Arabië. In 45 minuten wist Son de Arabier te overtuigen om 45 miljard dollar in het investeringsfonds van zijn bedrijf te stoppen. “Dus een miljard per minuut”, grapte Son.

Bijna failliet

Toch kan het ook de andere kant opgaan. Zo verloor Son eens in één dag 70 miljard dollar aan persoonlijk kapitaal, meer dan iemand ter wereld ooit heeft gedaan. Hij had volop geïnvesteerd in internetbedrijven, maar door de internetbubbel verdween zijn geld als sneeuw voor de zon. Het aandeel Softbank kelderde richting de afgrond en bijna was Son failliet.

Son: zolang ik leef zal ik deze opwinding waarschijnlijk niet kunnen vergeten

Son wist financieel het hoofd boven water te houden, door opnieuw Jujita’s advies te gebruiken: richt je op de toekomst, niet op het verleden. Internet mocht hij dan financieel-technisch te hoog hebben ingeschat, mobiel internet daarentegen zou volgens de ondernemer een melkkoe worden. Hij kocht bedrijven als de Japanse divisie van Vodafone en het Amerikaanse Sprint, waardoor hij weer wist op te krabbelen. Toch had het weinig gescheeld of Son, die eens stelde enkele dagen rijker te zijn geweest dan Bill Gates, zou van de rijkste naar een van de armste mensen ter wereld zijn gedegradeerd.

Dagelijks de nieuwsbrief van Startups & Scaleups ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

Son begon Softbank begin jaren ‘80 met het idee dat hij het 50 jaar leuk moest blijven vinden. Bijna 40 jaar zijn inmiddels verstreken en Son is nog steeds gedreven. De komende 10 jaar wil hij langzamerhand op zoek gaan naar een opvolger, zo liet hij in oktober aan Bloomberg weten. Toch, op zijn zeventigste stoppen met werken, zit niet in de aard van Son. Zo zei hij: “Zolang ik leef zal ik deze opwinding waarschijnlijk niet kunnen vergeten.”

Foto boven: Danny Choo.

Dit artikel is geschreven door

Jelmer Luimstra

Jelmer Luimstra was journalist voor MT/Sprout. Hij schreef over startups, scaleups en nieuwe economie.