Geen producten in de winkelwagen.
Een crisis is een broedplaats voor creativiteit en ondernemerschap. In de serie Starten in Crisistijd spreekt Sprout met succesvolle ondernemers over het starten in de vorige crisis.
Martijn Roordink zag het helemaal voor zich: in de hoogtijdagen van 2005 tot 2007 verruilden grote bedrijven hun ‘verouderde’ hoofdkantoren om deze in te wisselen voor gloednieuwe gebouwen aan onder meer de Zuidas. Hij zou de panden herontwikkelen en flexibel beschikbaar maken voor het mkb. Veel oog voor design en internationale allure. ‘Veel mensen zijn vergeten dat Amsterdam toen niet de metropool van vandaag de dag is. Het was een lokaal dynamisch stadje, op het boerse af.’, vergeleken met New York, Parijs en London.
Herengracht
Samen met oa compagnon Rattan Chadha die eerder modegigant Mexx verkocht ging hij op oorlogspad, maar trof keer op keer nul op het rekest. ‘Makelaars, accountants, banken en taxateurs, iedereen werkte ons tegen. In die tijd wilde men enkel werken voor de grote vissen waar ze makkelijk geld konden halen. Flexibele kantoren verhuren, dat was een risico. Geld lenen werd voor ons model absurd duur gemaakt, dat bracht het exploitatiemodel in gevaar.’
Uiteindelijk lukt het de ondernemers om voor een goed bedrag een pand te kopen aan de Amsterdamse Herengracht. Een grote verbouwing volgde en het concept sloeg aan: ‘In één klap hadden we alle vierkante meters verhuurd. Ook Jort Kelder had zijn toenmalige bedrijf 925 daar gevestigd. Het bruiste van het ondernemerschap en de openingsavond was een grandioos succes. Totdat die week Lehman Brothers omviel en de hele economie een noodstop maakte.’
Fundament
‘Het hele fundament valt onder je onderneming weg. De ambitieuze groeiplannen om New York en Londen te veroveren, konden in de ijskast. Er was geen bank meer die nog een cent wilde uitlenen. Ze stonden immers zelf op omvallen. In die periode zijn ook heel veel projectontwikkelaars en vastgoedmagnaten op de fles gegaan. Sla de Quote 500 tussen 2006 en 2010 er maar eens op na: zeker 150 mensen zijn weggevallen.’
‘Hoewel ook onze business hard geraakt werd, wisten we het hoofd boven water te houden. Bijvoorbeeld door abonnementen voor werkplekken goedkoop aan te bieden: 99 euro per maand betaalde je toen. Een schijntje.’
Groei
‘Twee jaar na de opening van de Herengracht besloten we om een groot risico te nemen. De hele Amsterdamse Zuidas was op sterven na dood. De bouwfraude, de crisis, niemand wilde zich nog aan kantoren branden. We hebben toen 18.000 vierkante meter gehuurd in de Vivaldi Torens. We hadden hiervoor onze laatste euro’s gebruikt. Het project moest lukken, het was alles of niets.’
‘We hadden het geluk dat het internationale advocatenkantoor Allen & Overy uit hun kantoor op de Apollolaan moest en bij ons tekende. Die naam werkte als een magneet voor andere bedrijven en binnen zes maanden zaten we volgeboekt. In 2012 is daar de locatie aan de Vijzelstraat bijgekomen. Het vastgoed was in die tijd niet normaal goedkoop, minder dan duizend euro per vierkante meter om het te ontwikkelen.’
Anderhalve meter
Om de groeiversnelling in te zetten verkopen Roordink en zijn aandeelhouders het bedrijf in 2014 aan het International Workplace Group van de Britse ondernemer Mark Dixon. Spaces streeft ernaar om dit jaar 400 locaties in 50 landen geopend te hebben. ‘Deze crisis raakt ons ook hard. Er zijn geen evenementen of meeting rooms die worden geboekt en flexwerkers zijn er razend snel bij om hun abonnement op een werkplek op te zeggen. Gelukkig komt het gros van onze omzet uit de verhuur van losse kantoren, bedrijven zeggen die niet zo snel op.’
‘Doordat we een wereldwijde operatie hebben, zien we duidelijke verschillen. Azië gaat langzaam maar zeker weer open. Men woont daar in steden op gemiddeld 45 vierkante meter, die kunnen niet wachten om weer naar kantoor te gaan. Wel ga ik ervan uit dat we de komende 12 tot 24 maanden rekening moeten houden met de anderhalve meter-realiteit. Daar zijn we nu alle voorzieningen voor aan het treffen in onze kantoren. Die zijn gelukkig ruim opgezet, dus voor ons is dat binnen no-time geregeld.’
‘Wie het wel lastig gaat krijgen is WeWork. Daar zit men op sommige kantoren met zijn twaalven op 60 vierkante meter. Dat is de komende jaren, totdat er een vaccin is, ondenkbaar, maar het is de vraag of hun businessmodel minder huurders aankan.’
Startups
Roordink ziet de huidige crisis als harde leerschool voor veel aspirant-ondernemers. ‘We zijn een beetje verwend geraakt met zijn allen. Waar de startupscene ooit bestond uit zolderkamers en pizza en cola beginnen ze nu in dure kantoren en lunchen ze in restaurants. Er heerst tegenwoordig toch meer ‘een sky is the limit’ mentaliteit.’
‘In de begindagen van Spaces keerde ik mijzelf het minimum uit. Mijn gezin wist ook: het is maar de vraag of er aan het eind van de maand geld over is. Startups schreeuwen nu om overheidssteun en krijgen plotsklaps 100 miljoen euro toegezegd. In 2008 hoefde je niet op dergelijke bedragen te rekenen. Ondernemerschap moet toch echt privaat blijven. Ik vraag mij af of dat geld op deze manier goed besteed wordt. Je kunt het ook investeren in het onderwijs of de zorg.’
‘Een crisis is wat gelovigen dikwijls doen door te vasten: het lichaam reinigen. Een crisis is een zelfde soort reset voor de economie. Mijn oud-compagnon Rattan Chadha (CitizenM) zei weleens: zonder offers bestaat er niks. Er zullen ook nu veel bedrijven geofferd worden.’
Lees ook in deze serie:
- René Schoenmakers (Catawiki): ‘Goede ondernemers kunnen zich nu onderscheiden’
- Starten in crisistijd – Chris Zadeh (Ohpen): ‘Twee jaar lang heb ik ‘nee’ gehoord’
- Hugo de Koning (YoungCapital): ‘Dit is hét moment om een bedrijf te beginnen’
