Waarom mensen van nature moeite hebben met hiërarchie

Persbericht - Van nature zijn mensen ongeschikt om in hiërarchische structuren te werken, zegt evolutionair psycholoog Mark van Vugt. Zeker ondernemende en innovatieve mensen bloeien juist op in een egalitaire werksfeer.

Terwijl de wereldmaatschappij zich in hoog tempo ontwikkeld heeft, is ons brein achterop geraakt. Volgens evolutionair psycholoog Mark van Vugt komen er tegenwoordig zoveel prikkels op ons af dat onze hersenen het amper kunnen bijbenen. In zijn boek beschrijft hij onder meer dat de mens eigenlijk niet gemaakt is om in een hiërarchische structuur voor een baas te werken.

In de oertijd bestond er nauwelijks hiërarchie. Het was er wel, maar kwam en ging afhankelijk van de situatie. Alleen als het echt noodzakelijk was wegens dreigend gevaar – een hongersnood of oorlog bijvoorbeeld – werd een tijdelijke leider gekozen die de groep tot actie bracht. Zodra dat gevaar geweken was, werd de jager-verzamelaarsgroep weer egalitair en informeel. Gelijkheid was in gemeenschappen in de oertijd het belangrijkst. Beslissingen werden daarom ook genomen op basis van consensus (‘de wijsheid van de groep’)

Van Vugt: “Uit onderzoek blijkt dat interactie met leidinggevenden de grootste stressor is op de werkvloer. Mensen willen van nature autonoom zijn en flexibel. Ieder oermens was eigenlijk een soort zzp’er.” De ene mens heeft meer behoefte aan autonomie dan een ander. Vooral bij medewerkers die initiatieven moeten nemen of innoverend werk moeten doen kan een sterk hiërarchische stijl ineffectief zijn. Een typisch voorbeeld hiervan zijn bijvoorbeeld jonge talenten die ooit een eigen bedrijf willen beginnen, maar niet zonder eerst ervaring te hebben opgedaan binnen een bestaande organisatie.

Wanneer zij werken onder een leider die een dwingende leiderschapsstijl hanteert, zullen zij zich ongezien voelen met als resultaat een passieve of rebelse houding. Een dwingende stijl (‘doe het zoals ik zeg’) werkt vooral goed in crisissituaties waarin alle neuzen snel dezelfde kant op moeten, zonder dat er tijd is voor overleg. Net zoals er in de oertijd in geval van gevaar ook één leider werd aangewezen die snel knopen door moest hakken.

Wanneer er geen sprake is van een crisissituatie presteren mensen – en zeker ondernemende werknemers – beter onder een leider met een egalitaire stijl. Wat dat betreft mogen wij Nederlanders volgens de literatuur niet klagen. In buitenlandse bedrijven is een hiërarchie vaak veel sterker aanwezig dan in Nederlands organisaties. Waar mogelijk kiezen managers voor een democratische stijl, waar veel ruimte is voor overleg, medewerkers een grote eigen verantwoordelijkheid krijgen en beslissingen grotendeels door middel van consensus worden genomen. En terecht ook, want een goede leider ziet getalenteerde werknemers niet als ‘volgers’, maar als co-leiders.

Heb jij ook moeite met hiërarchie, maar durf je niet voor jezelf te beginnen zonder ervaring? Bekijk ons tweejarig programma om te leren ondernemen & innoveren op onze website.